De N90-metingen in de drie grondwaterbeschermingsgebieden van het project Waterwijs Boeren (WWB) Gelderland laten van 2019 tot en met 2024 een dalende trend zien. Dit betekent dat in de herfst in de bovenste 90 cm van de bodem minder stikstof aanwezig is. Maatregelen op het gebied van bodem, bemesting en gewassen dragen hier aan bij.
In het project Waterwijs Boeren Gelderland zijn boeren in de grondwaterbeschermingsgebieden ’t Klooster, Dinxperlo, Haarlo en Olden Eibergen aan de slag om de nitraatuitspoeling naar het oppervlakte- en grondwater te verminderen.
De N90-cijfers gaan over de analyse van de stikstofhoeveelheid die achter gebleven is in de herfst, in de bovenste 90 cm van de bodem. Hoe laag het bodemoverschot en de N90 voor stikstof moet zijn om het risico te beperken op stikstofuitspoeling is afhankelijk van grondsoort, gewas en grondwaterstand. Lichte zandgrond met een lage grondwaterstand waar een akkerbouwgewas geteeld word heeft bijvoorbeeld de laagste norm omdat het risico op uitspoeling het grootst is.
De samenwerkende gebiedspartijen in WaterwijsBoeren zijn Provincie Gelderland, waterschap Rijn en IJssel, Vitens en LTO.
De zeven akkerbouwers worden begeleid door Gerard Meuffels van (M-Arc). Voor de 36 melkveehouders is dit Rick Willemsen van Groeikracht.
Per bedrijf zijn vanaf 2019 vijf monsters per jaar genomen. ‘In totaal gaat het dus om 220 monsters op jaarbasis’, aldus Willemsen, die positief is over de dalende trend van de N90-cijfers.
‘Belangrijk om te noemen is dat de N90-monsters normaal gesproken eind oktober/ begin november genomen worden, maar dat dit in zowel 2023 als 2024 uitgelopen is tot eind december omdat het te nat was om een monster te kunnen nemen en er soms nog gewassen op het land stonden. Dit is van invloed op de resultaten. De vraag is of de resultaten van 2023 en 2024 te verklaren zijn door de maatregelen van de boeren of door het tijdstip van monsteren. Aan de andere kant kan er ook niet veel stikstof achtergebleven zijn door de relatief goede gewasopbrengsten en krappere bemestingsnormen.
Maatregelen bodem
Op het gebeid van bodemmaatregelen zijn samenwerking tussen akkerbouwers en veehouders en bodemverbetering effectief. ‘Wisselbouw is een effectieve maatregelen om grote pieken na het scheuren van grasland op te vangen’, aldus Willemsen. ‘Binnen de derogatie zag je nu vaak al een bouwplan met 60 procent blijvend grasland en 40 procent die in de roulatie zat, maar ik verwacht dat er meer akkerbouwteelten komen als er veehouders stoppen in het gebied.’
Maatregelen bemesting
Water toevoegen aan de mest na de eerste snede wordt bij de deelnemende WWB-boeren al veel toegepast. Op tijd stoppen met bemesten is nog wel een aandachtspunt, ziet hij. ‘Een goede mestplanning is belangrijk. Daar mag nog wel meer aandacht voor zijn.’
Niet bemesten bij maisteelt op scheurgrond is al wel meer bekend, ziet hij. ‘We zien hierin veel kruisbestuiving tussen boeren onderling.’ Ook het bekalken van percelen, dat na scheuren of herizaaien een mooi moment is, verdient nog meer aandacht. ‘Op zandgrond is dit erg belangrijk, maar dit wordt vaak simpelweg vergeten.’
Maatregelen gewassen
Klavers en kruiden in grasland is in opkomst en is een belangrijke maatregel om de nitraatuitspoeling naar het grondwater te verminderen. In andere teelten ziet Willemsen niet veel toekomst. ‘Je ziet dat de lijst met verboden gewasbeschermingsmiddelen groter wordt en dat in Gelderland de lelieteelt in grondwaterbeschermingsgebieden verboden is. Wie weet welke teelt er volgt terwijl een teelt/middelen verbieden niet de oplossing is.
De adviseur is positief over de dalende trend, maar benadrukt dat aandacht nodig blijft. ‘We zien minder uitschieters dan in de beginjaren. Deze kunnen we verklaren. Dat biedt kansen voor verbetering. Grasland is minder risicovol door de jaarrond grondbedekking, maar mede door de stoppers in de melkveehouderij zal het aandeel bouwland toenemen. In droge jaren blijft de uitspoeling met name op bouwland een uitdaging vanwege de lagere stikstofnorm.’
