Boeren ondersteunen die aan de slag zijn en willen met innovaties om de waterkwaliteit te verbeteren, is het gezamenlijk belang van Vitens en VKA. Dé reden voor Vitens om al sinds 2014 als partner aan VKA verbonden te zijn.
Volgens Inez de Leau-Kolkman, sinds september de omgevingsmanager bij Vitens voor de regio Achterhoek, is het landgebruik van invloed op de toestand van de bodem en de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater. Het is een complexe relatie die zich niet gemakkelijk laat ontrafelen.
‘De samenwerking met VKA is een goede mogelijkheid om hier verder onderzoek naar te doen, en om de juiste maatregelen te verkennen die passen bij de moderne landbouw en bijdragen aan een vitale bodem en minder uitspoeling van chemische middelen en mineralen. Met VKA als professionele organisatie en met een breed netwerk onder boeren in de Achterhoek en Liemers kunnen we daar samen stappen in zetten. Want we hebben een gezamenlijk belang bij gezonde bedrijfsvoering, een gezonde bodem en schoon grondwater.’
Ondiepe winning in Achterhoek
De gebieden rondom de waterwinningen van Vitens in de Achterhoek worden veelal door boeren gebruikt. Vitens wint het grondwater in deze regio vrij ondiep (zo’n 30 tot 60 meter beneden maaiveld). Er zitten in de ondergrond geen scheidende lagen tussen het maaiveld en de winputten.
‘Toepassing van bijvoorbeeld meststoffen en bepaalde gewasbeschermingsmiddelen zien we vertraagd terug in onze winputten. Daar kan wel 25 jaar overheen gaan. Het is dus lastig om een directe link te leggen tussen wat er nu gebeurt en wat we nu zien in de kwaliteit van het water dat we oppompen, maar dat die invloeden er zijn, weten we zeker. Het streven is dus om samen met de boeren te werken aan een gezonde bodem en het verminderen van uitspoeling met het behoud van een rendabel bedrijfsmanagement’, schetst De Leau-Kolkman.
Nitraat-monitoring
Een voorbeeld van de samenwerking tussen VKA en Vitens is de VKA-kennisgroep Waterkwaliteit geborgd waarin experts van Vitens samen met tien VKA-leden werken aan het verbeteren van de omgevingsimpact van hun bedrijf op de waterkwaliteit. De deelnemers ontwikkelen een nitraat-monitoringstool met als doel de omgevingsimpact van hun bedrijf te meten. Het monitoringssysteem kan als basis dienen voor optimaliseren van de bedrijfsvoering, waardoor er uiteindelijk minder mineralen uitspoelen naar het grondwater.
Met een uitgebreid monitoringsprogramma worden de stikstofresiduen in het najaar (N90 metingen) en voorjaar (N30 metingen) in beeld gebracht. Ook wordt het nitraatgehalte in het grondwater gemeten. Door de N-boekhouding te koppelen aan de metingen kan worden beoordeeld welke combinatie van parameters de waterkwaliteit het best monitoren.
De Leau-Kolkman: ‘Kennisontwikkeling is nodig om meer te weten te komen over de uitspoeling van nutriënten. Het is hierbij belangrijk om goed in beeld te krijgen wat wel en niet werkt en die resultaten breed beschikbaar te stellen.’
Alternatieven onderwerken vanggewas
Een ander VKA-project waaraan Vitens verboden is, is het demoveld in Laren waar zonder chemie groenbemester in mais is ondergewerkt. Met diverse mechanische toepassingen is het vanggewas in maart dit jaar ondergewerkt. Nu de mais is ingezaaid, wordt nauwkeurig gemonitord wat de ontwikkelingen in groei en onkruiddruk en op de bodem en het grondwater zijn.
De Leau-Kolkman is enthousiast over de proef. Ze vindt het mooi dat boeren en loonwerkers samen laten zien dat het anders en groener kan, zonder gebruik van chemische middelen. Een proef als deze, die de voor- en nadelen van de verschillende (mechanische) methoden goed monitort, helpt om inzichtelijk te maken waarom een boer wel of niet voor zo’n methode zou willen kiezen. ‘Onze bijdrage maakt mede-mogelijk dat de resultaten goed kunnen worden gevolgd en breed beschikbaar gesteld kunnen worden. Zo kan een proef op één perceel veel boeren bereiken. We zijn positief over de inzet van de boeren in de Achterhoek en Liemers die stappen zetten om te werken aan een betere waterkwaliteit.’
